خونریزی های گوارشی (GI bleeding)
مقدمه:
خونریزی گوارشی (GIB: Gastrointestinal Bleeding) به نشت خون از هر نقطهای از دستگاه گوارش گفته میشود و یکی از شایعترین فوریتهای داخلی است که ممکن است خفیف و مزمن یا حاد و تهدیدکننده حیات باشد.
تشخیص سریع محل خونریزی و اقدام درمانی به موقع، نقش مهمی در کاهش مرگومیر بیماران دارد.
تقسیمبندی:
بر اساس تظاهر بالینی:
- آشکار (Overt): خونریزی آشکار با علائمی چون ملنا (مدفوع قیری)، هماتمز (استفراغ خونی)، یا هماتوشزیا (مدفوع خونی روشن).
- پنهان (Occult): خونریزی پنهان که تنها با آنمی یا آزمایش خون مخفی در مدفوع آشکار میشود.
بر اساس آناتومی:
- فوقانی (Upper): خونریزی از دهان تا لیگامان تریتز (اثنیعشر).
- تحتانی (Lower): خونریزی از دیستال لیگامان تریتز تا مقعد.
اتیولوژیهای شایع و ریسک فاکتور ها:
شایعترین علل خونریزی فوقانی:
- زخم معده و دوازدهه (Peptic Ulcer Disease)
- واریسهای مری
- گاستریت و ازوفاژیت
- سندرم مالوری-ویس
ریسک فاکتورهای خونریزی فوقانی:
- مصرف NSAIDs و آسپرین
- سیروز و فشار ورید پورت
- مصرف الکل
- عفونت H. pylori
- استرس شدید فیزیولوژیک (مثلاً در ICU)
شایعترین علل خونریزی تحتانی:
- دیورتیکولیت و خونریزی دیورتیکولها
- بیماریهای التهابی روده (IBD)
- هموروئید و شقاق
- نئوپلاسمها
- آنژیودیسپلازی
ریسک فاکتورهای خونریزی تحتانی:
- سن بالا
- سابقه یبوست مزمن
- بیماریهای عروقی
- مصرف ضدانعقادها و ضد پلاکتها
اپیدمیولوژی:
شیوع خونریزی گوارشی سالانه در جهان حدود ۱۰۰ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر است. UGIB بیشتر از LGIB رخ میدهد و نسبت آنها تقریباً ۳ به ۱ است.
در ایران:
طبق مطالعات انجامشده در بیمارستانهای آموزشی، زخم دوازدهه و گاستریت ناشی از H. pylori و NSAID شایعترین علل UGIB هستند.
در LGIB نیز هموروئید و بدخیمیهای کولون شیوع بالاتری دارند.
علائم:
علائم بسته به محل و شدت خونریزی متغیر است:
- هماتمز، ملنا، هما توشزیا
- سرگیجه، سنکوپ، تپش قلب
- افت فشار خون و شوک در موارد شدید
- خستگی و رنگپریدگی در موارد مزمن
شرح حال و معاینه:
در شرح حال باید به مصرف داروها، سابقه بیماریهای گوارشی، سابقه خونریزی، و علائم همراه توجه کرد.
در معاینه باید علائم حیاتی، معاینه شکم، معاینه مقعد (DRE) و بررسی ملنا یا خون تازه بررسی شوند.
عوارض:
- شوک هیپوولمیک
- آنمی شدید
- نیاز به انتقال خون
- نارسایی ارگانها در خونریزیهای شدید
- مرگ (خصوصاً در سالمندان یا بیماران با بیماری زمینهای)
پیشگیری:
- پرهیز از مصرف بیرویه NSAIDs (مانند آسپرین)
- درمان H. pylori در بیماران پرخطر
- استفاده از PPI در بیماران در ICU یا با سابقه خونریزی
- کنترل فشار خون پورت در بیماران سیروتیک
درمان:
درمان دارویی اولیه:
تجویز PPI وریدی، پایدارسازی همودینامیک، استفاده از داروهای وازوپرسور در واریسها (مثل اوکتروتاید).
درمان آندوسکوپیک:
هموستاز با کلیپس، تزریق آدرنالین، یا کوتر.
درمان جراحی:
در مواردی که با آندوسکوپی یا درمانهای طبی کنترل نشود یا خونریزی شدید و مداوم باشد.
درمان LGIB:
معمولاً با کولونوسکوپی و در صورت نیاز آنژیوگرافی و امبولیزاسیون انجام میشود.
دیدگاه خود را بنویسید