مقدمه:

بیماری‌های التهابی روده شامل دو اختلال مزمن و عودکننده به نام‌های کولیت اولسراتیو (UC) و بیماری کرون (CD) هستند که با التهاب مزمن در دستگاه گوارش مشخص می‌شوند. اگرچه هر دو بیماری در گروه IBD قرار می‌گیرند، اما از نظر پاتولوژی، محل درگیری، و پاسخ به درمان تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.

اتیولوژی و ریسک فاکتور ها:

علت دقیق بیماری‌های التهابی روده ناشناخته است، اما عوامل ژنتیکی، ایمنی‌شناختی و محیطی نقش مهمی در پاتوژنز دارند.

نقص در تنظیم پاسخ ایمنی مخاطی نسبت به فلور طبیعی روده از مهم‌ترین مکانیسم‌های پیشنهادی است.

ژن‌هایی مانند NOD2 و IL23R در بیماری کرون و HLA-B27 در کولیت اولسراتیو مطرح شده‌اند.

اپیدمیولوژی:

شیوع IBD در کشورهای توسعه‌یافته بالا است، به‌ویژه در آمریکای شمالی و اروپای غربی.

کولیت اولسراتیو معمولاً در دهه دوم تا چهارم زندگی آغاز می‌شود و اندکی در مردان شایع‌تر است.

بیماری کرون نیز در جوانان و نوجوانان بیشتر دیده می‌شود.

نرخ بروز کلی در حال افزایش است.

ایران:

در دهه‌های اخیر، شیوع IBD در ایران روند صعودی داشته که احتمالاً به دلیل تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی غربی و بهبود روش‌های تشخیصی است.

مطالعات انجام‌شده در مراکز دانشگاهی حاکی از افزایش موارد کولیت اولسراتیو نسبت به کرون می‌باشد، هرچند فاصله میان این دو در حال کاهش است.

علائم:

کولیت اولسراتیو با اسهال خونی، فوریت در دفع و درد شکمی مشخص می‌شود، در حالی که بیماری کرون می‌تواند با اسهال، کاهش وزن، تب، و دردهای ناحیه روده باریک یا کولون تظاهر کند.

کرون ممکن است نواحی مختلفی از دهان تا مقعد را درگیر کند و علائم خارج‌روده‌ای شایع هستند.

شرح حال و معاینه:

شرح حال دقیق شامل مدت علائم، وجود خون در مدفوع، سابقه خانوادگی و نشانه‌های خارج‌روده‌ای اهمیت دارد.

معاینه ممکن است حساسیت شکمی، زخم‌های پوستی، آفت دهانی یا آرتریت را نشان دهد. در معاینه رکتال گاهی خون یا موکوس دیده می‌شود.

عوارض:

کولیت اولسراتیو در موارد شدید ممکن است منجر به مگاکولون توکسیک، سوراخ شدن کولون یا افزایش خطر سرطان کولون شود.

بیماری کرون ممکن است با فیستول، تنگی روده، آبسه و سوءتغذیه همراه باشد.

هر دو بیماری با ریسک بالای ناهنجاری‌های خارج‌روده‌ای مانند آرتریت، یووئیت و ضایعات پوستی همراه‌اند.

پیشگیری:

پیشگیری قطعی برای IBD وجود ندارد، اما پرهیز از سیگار کشیدن در کرون، رعایت رژیم غذایی سالم و کنترل استرس ممکن است نقش کاهنده داشته باشد.

غربالگری سرطان کولورکتال در بیماران با کولیت وسیع و طولانی‌مدت توصیه می‌شود.

درمان:

درمان دارویی شامل آمینوسالیسیلات‌ها (مانند مزالازین)، کورتیکواستروئیدها، داروهای سرکوبگر ایمنی (آزاتیوپرین، متوترکسات)، و بیولوژیک‌ها (آنتی-TNF، آنتی-اینترلوکین) است.

در موارد مقاوم به درمان یا بروز عوارض، جراحی ضرورت می‌یابد. در کولیت اولسراتیو، برداشت کامل کولون می‌تواند درمان قطعی محسوب شود، در حالی که در کرون معمولاً جراحی با هدف مدیریت عوارض صورت می‌گیرد نه درمان کامل.